Polskie startupy mają coraz lepsze warunki rozwoju, ale to wciąż za mało, by dogonić liderów innowacyjności. Barierą dla innowacyjnych firm jest spadający poziom kapitału społecznego.
Gospodarka oparta na wiedzy nie istnieje bez nowatorskich przedsięwzięć, czyli startupów. W ostatnich latach Polska zrobiła ogromny postęp w rozwoju innowacyjności, ale wciąż dzieli ją ogromny dystans do liderów w tej dziedzinie. Na tle czterdziestu najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów świata dojrzałość polskiego ekosystemu startupów znajduje się poniżej średniego poziomu. Spośród pięciu badanych filarów najlepiej wypadają: regulacje prawne, otoczenie instytucjonalne oraz kapitał ludzki. Jak wynika z drugiej edycji badania „Diagnoza ekosystemu startupów w Polsce” przeprowadzonego przez firmę doradczą Deloitte, w ostatnich kilkunastu miesiącach nastąpiło niepokojące obniżenie poziomu kapitału społecznego.
Półtora roku temu Deloitte stworzył model dojrzałości ekosystemu startupów, obejmujący pięć kluczowych obszarów: finansowanie, regulacje prawne, kapitał ludzki, kapitał społeczny oraz otoczenie instytucjonalne. Wiosną 2016 roku w skali od jednego do czterech Polska uzyskała stopień dojrzałości wynoszący 1,93. Teraz jest to 2,1.
– A to oznacza, że mimo tej poprawy Polska nadal plasuje się poniżej umiarkowanego poziomu dojrzałości ekosystemu. Co ważne poszczególne obszary wykazują zróżnicowanie – mówi Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych, Deloitte – Podobnie jak w poprzedniej edycji, Polska najlepiej radzi sobie w obszarze otoczenia instytucjonalnego oraz regulacji prawnych, które uzyskały odpowiednio 2,5 i 2,55 punktów, a najgorzej w obszarze finansowania i kapitału społecznego z ocenami na poziomie 1,73 i 1,35. Kapitał ludzki w tej edycji badania został oceniony na poziomie umiarkowanego rozwoju i osiągnął 2,36 punktów – dodaje.
Finansowanie
Czynnik ten jest niezwykle istotny na każdym etapie rozwoju firmy, choć zapotrzebowanie na wielkość kapitału zmienia się w trakcie jej rozwoju. W porównaniu do poprzedniej edycji badania finansowanie poprawiło swoją pozycję, notując wzrost z 1,68 do 1,73 punktów.
– Na poprawę pozycji Polski w tym obszarze wpływ miała zmiana warunków na rynku venture capital. Średnia wartość inwestycji w fazie later-stage wzrosła z 900 tys. euro do 1 833 tys. euro. Ponadto zwiększyła się wartość przyrostu średniej inwestycji w fazie seed do fazy startup, choć zainwestowano w mniej przedsięwzięć na etapie fazy seed. Można po tych zmianach wnioskować, że inwestuje się większe kwoty i to w bardziej dojrzałe przedsięwzięcia, choć sama liczba inwestycji jest mniejsza – tłumaczy Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych Deloitte.
Pozytywnie należy ocenić fakt, że wartości niektórych wskaźników poprawiły się – np. całkowite wydatki na badania i rozwój w odniesieniu do PKB w Polsce w ostatnich latach sukcesywnie rosną, podobnie wydatki sektora edukacji wyższej. Jednak zmiana ta nie jest na tyle duża, aby wpłynąć na pozycję Polski w tej kategorii.
Regulacje prawne
Przepisy prawa stanowią podstawę formalną funkcjonowania każdego biznesu. Łatwość ich zrozumienia i przyjazność procedur są bardzo istotne na początkowych etapach rozwoju przedsiębiorstwa, kiedy ograniczona jest możliwość użycia fachowej pomocy specjalistów. Niesprzyjające regulacje mogą nie tylko utrudniać prowadzenie firmy, ale także skutecznie zniechęcić do podejmowania jakiejkolwiek aktywności. W obszarze regulacji prawnych sytuacja Polski w modelu dojrzałości nie zmieniła się. Najlepsze oceny w tym zakresie Polska osiągnęła w kategorii łatwości wymiany międzynarodowej (najwyższa nota wspólnie z innymi 15 krajami) oraz w kategorii dostępności wsparcia prac B+R. Ze względu na szerokie spektrum zachęt, dostępnych grantów i ulg Polska jest także w czołówce. Realne pogorszenie warunków nastąpiło w kategorii łatwość zakładania firmy. Zgodnie z danymi World Bank Doing Business czas potrzebny na założenie firmy w Polsce wzrósł w ostatnim czasie z 30 do 37 dni. Wśród analizowanych 40 krajów jest to najgorszy wynik. Dla porównania w takich krajach jak Nowa Zelandia, Kanada, Hong Kong, Australia, Singapur czy Dania czas ten to najwyżej trzy dni. Poprawy nie widać także w aspektach związanych z przejrzystością systemu podatkowego. Czas konieczny do przygotowania, wypełnienia wszystkich formularzy związanych z podatkami, a także ich opłacenie, wynosi w Polsce 271 godzin rocznie, co jest o ponad 100 godzin gorszym wynikiem niż średnia w analizowanych krajach.
Kapitał ludzki
Stanowi on niezbędną podstawę budowania dojrzałego ekosystemu startupów. Kapitał ludzki decyduje o częstotliwości pojawiania się innowacyjnych idei, ich jakości i możliwości rozwoju aż do stworzenia innowacyjnego produktu bądź usługi. Obszar ten w poprzednim badaniu został oceniony na poziomie 2,27, co wskazywało na jego umiarkowany rozwój. Obecnie jest to 2,36. Poprawie uległ wskaźnik odnoszący się do liczby wniosków patentowych składanych w Polsce w odniesieniu do PKB. W poprzednim modelu wynosił on 4,65, w najnowszych danych odnotowano wartość 5,21 na 1 mld dolarów PKB według parytetu siły nabywczej. Zmiana tego wskaźnika, przy stale rosnącym PKB w Polsce w ostatnich latach oznacza, że w Polsce powstaje więcej cennych pomysłów i coraz częściej chroni się własność intelektualną.
Kapitał społeczny
Wysoki poziom kapitału społecznego tworzy niezbędne dla dojrzałego ekosystemu startupów „spoiwo” w relacjach międzyludzkich. Składa się na nie zaufanie, respektowanie wzajemnych zobowiązań, przestrzeganie wspólnych norm i zaangażowanie w życie wspólnotowe. Obszar kapitału społecznego był najniżej ocenionym obszarem w Polsce w poprzednim badaniu, osiągając wynik 1,5. Obecnie wynik ten jest jeszcze niższy i wynosi 1,35. Rankingi takie jak Prosperity Index Social Capital czy Social Progress Index wskazują na obniżenie poziomu kapitału społecznego w Polsce.
– Jest to problem całego regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W odniesieniu do startupów sytuacja ta powoduje, że ogranicza się dostęp do talentów spoza ekosystemu. Przy niekorzystnych warunkach demograficznych i starzejącym się społeczeństwie może to oznaczać brak zasobów ludzkich do osiągania zakładanego rozwoju przedsiębiorstwa – ocenia Julia Patorska.
Otoczenie instytucjonalne
Obejmuje ono organizacje i instytucje prowadzące działania na rzecz rozwoju ekosystemu startupowego. Obok ośrodków przedsiębiorczości, innowacji czy pozabankowych instytucji finansowych dotyczy ono również podmiotów administracji publicznej na poziomie centralnym i samorządowym, które mają bardzo duże znaczenie dla rozwoju krajowego systemu innowacji. Otoczenie instytucjonalne w poprzednim badaniu z wynikiem 2,5 było jednym z lepiej ocenianych obszarów. Aktualizacja modelu nie wskazała zmian w tym obszarze. Na uwagę zasługuje wzrost we wskaźniku jakości usług rządowych World Bank – World Governance Indicators – od poprzedniego notowania wskaźnik ten wzrósł z poziomu 71,56 do poziomu 74,52. Zmiana ta jednak nie determinuje przesunięcia Polski w modelu, choć zauważany jest trend w dobrym kierunku. Co ważne, nie zmieniła się liczba uniwersytetów w TOP 500. Wciąż tylko cztery polskie wyższe uczelnie są wśród najlepszych pięciuset uczelni globalnych.
Śladem Izraela
Działalność startupów wywiera złożony wpływ na życie gospodarcze i społeczne. Unikalny charakter tego rodzaju przedsięwzięć powoduje, że niewielka część z nich staje się dojrzałymi przedsiębiorstwami, które znacząco oddziałują na gospodarkę. Jednak te, którym się uda osiągnąć dojrzałość, stają się bardzo ważnymi podmiotami gospodarki. Według szacunków Deloitte startupy mają szansę wygenerować w 2023 roku łącznie, czyli w sposób bezpośredni, pośredni i indukowany, ponad 2,2 mld złotych wartości dodanej. W tym samym roku startupy stworzą w Polsce łącznie ponad 50,3 tysiąca miejsc pracy.
– Choć warunki dla innowacyjnych przedsiębiorców w Polsce poprawiają się, to jednak na tle krajów, równie dynamicznie rozwijających się, relatywna zmiana nie jest widoczna– mówi Julia Patorska.
Zamiłowanie Izraelczyków do technologicznych mashupów to coś więcej niż ciekawość, to kluczowa cecha kulturowa, dzięki której Izraelczycy są tak innowacyjni. Jest ona produktem multidyscyplinarnego przygotowania, które staje się często udziałem Izraelczyków, kiedy połączą swoje doświadczenie wojskowe i cywilne. Ale jest to też sposób myślenia, który owocuje szczególnie kreatywnymi rozwiązaniami i może otwierać drogę nowym gałęziom przemysłu „ zakłócającym porządek” postępowi w technologii. To forma wolności myśli, którą trudno sobie wyobrazić w mniej wolnych czy bardziej kulturowo usztywnionych społeczeństwach, nie wyłączając tych, które na pierwszy rzut oka wydają się wyznaczać kierunki komercyjnego rozwoju – tak pisze o cechach Izraelczyków Saul Singer, autor bestsellera „Naród start-upów. Historia cudu gospodarczego Izraela”, która znalazła się na piątym miejscu bestsellerów „New York Times” i który gości na Forum Ekonomicznym w Krynicy i będzie rozmawiał ze start-upami 6 września 2017 r. o godz. 13:15 w Salonie Rzeczpospolitej. W panelu weźmie udział również Julia Patorska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych Deloitte.
Autor: Julia Patorska, Deloitte Polska, Lider zespołu ds. analiz ekonomicznych, ekspert w obszarze analiz ekonomicznych i społecznych. Ma szeroką wiedzę nt. funkcjonowania sektora publicznego, finansowania inwestycji publicznych oraz zjawisk zachodzących w gospodarce. Doradza w zakresie prognozowania wpływu planowanych regulacji i zmian realizowanych polityk na gospodarkę i społeczeństwo, prowadzi badania nad rozwojem branż i rynków. Przewodnicząca Rady Towarzystwa Ekonomistów Polskich (TEP) i ekspert Centrum Badań i Analiz Pracodawców RP. Posiada wykształcenie ekonomiczne.
Fot. Dreamstime.com, creativecommonsphotos
