„Masz 10 palców – chroń je”, „Czystość to zdrowie”, „Precz z brudnym palcem od oka” – plakaty społeczne z takimi hasłami to tylko niewielka część druków międzywojennych, jakie będzie można obejrzeć na wystawie „Zmiana pola widzenia. Druk nowoczesny i awangarda” w ms2 w Łodzi. Plakaty, okładki pism i książek z tamtego okresu zaprojektowane przez największych twórców awangardy zilustrują jak narodził się nowoczesny komunikat wizualny. Otwarcie ekspozycji 13 czerwca.
Wystawa w łódzkim Muzeum dotyczy przemian i rewolucji, jakie zaszły w komunikacji wizualnej i projektowaniu graficznym w kręgach międzywojennej awangardy. – Ekspozycja składa się z 4 części. Punktem wyjścia jest tutaj idea druku funkcjonalnego Władysława Strzemińskiego – mówi kuratorka wystawy Paulina Kurc-Maj. – Artysta uważał, że projektowanie powinno być racjonalne, funkcjonalne i nastawione na efekt – dodaje kuratorka. Funkcjonalność rozumiana była jako znajdowanie odpowiedniej wizualnej struktury dla konkretnego tekstu w zależności od jego znaczenia i celu. Projekty Strzemińskiego oraz artystów jemu współczesnych – okładki książek, czasopism – stanowią trzon pierwszej części ekspozycji i ilustrują, w jaki sposób idea druku funkcjonalnego wyglądała w praktyce. Druga część wystawy poświęcona została artystom zagranicznym i pokazuje z jakich źródeł czerpali polscy projektanci. Nawiązuje do wystawy, którą Strzemiński zrealizował w 1932 roku, w ramach działań grupy „a.r” i zawiera prace tych samych artystów. Prezentuje też środowiska, które wzajemnie na siebie wpływały i wymieniały się doświadczeniami na polu grafiki użytkowej. Kolejna część ekspozycji poświęcona jest projektom o charakterze propagandowym. W porewolucyjnej Rosji artyści konstruktywizmu bardzo szybko dostrzegli propagandową rolę nie tylko filmu, ale też projektowania graficznego. Najlepszym nośnikiem politycznych treści okazał się plakat. Projekty rosyjskie zawierały fotomontaże, wyróżniały się zastosowaniem uproszczonych form i liter, a także kontrastujących barw – dominowała czerwień. Projektant był konstruktorem- inżynierem, a nie artystą. Agitacyjna moc nowego projektowania jest reprezentowana na wystawie w postaci plakatów, książek, czasopism i prospektów związanych z propagandą polityczna w dwudziestoleciu międzywojennym w Związku Radzieckim, Niemczech i Polsce. Wiele z rosyjskich plakatów propagandowych będzie można zobaczyć w Polsce po raz pierwszy, dzięki uprzejmości Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Sankt Petersburgu. Ostatnia część wystawy nosi tytuł Nowy Świat. Od końca lat 20. styl nowoczesnego drukarstwa został przejęty przez reklamę i prasę. Był wykorzystany na okładkach popularnych książek, plakatach komercyjnych i społecznych, w ogłoszeniach i reklamach. Autorami wielu z tych projektów nadal byli twórcy bezpośrednio związani z awangardą. Wśród prac, jakie można zobaczyć na przykład plakaty reklamujące bulwarowe czasopismo „Tajny detektyw” Janusza Marii Brzeskiego, folder ogrodu zoologicznego autorstwa Henryka Stażewskiego czy plakat reklamujący aparat fotograficzny firmy Leica Tadeusza Maciejko. W tej części zwiedzający zobaczą również pionierskie infografiki Austriaka Otto Neuratha, które miały unowocześnić ówczesną, codzienną komunikację wizualną. Na wystawie Zmiana pola widzenia znajdą się druki zaprojektowane między innymi przez takich artystów jak: Hans Arp, Herbert Bayer, Henryk Berlewi, Janusz Maria Brzeski, Cassandre, Robert Delaunay, Sonia Delaunay, Theo Van Doesburg, Karol Hiller, Fernand Léger, El Lissitzky, Filippo Tommaso Marinetti, Piet Mondrian, Bruno Munari, Enrico Prampolini, Aleksander Rodczenko, Xanti Schawinsky, Kurt Schwitters, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński, Ladislav Sutnar, Mieczysław Szczuka, Jan Tschichold, czy Teresa Żarnower. Ekspozycję uzupełnia katalog, w którym oprócz esejów tematycznych i obszernego materiału ilustracyjnego, opublikowana została po raz pierwszy korespondencja polskiego awangardzisty Władysława Strzemińskiego z Janem Tschicholdem, wybitnym teoretykiem i praktykiem drukarstwa w Niemczech. Listy stanowią wymianę przemyśleń dwóch artystów na temat nowoczesnego projektowania graficznego. Kuratorką projektu jest Paulina Kurc-Maj. Wystawę można będzie oglądać w ms2 października
Kontakt prasowy:
Muzeum Sztuki w Łodzi
Kuratorka Paulina Kurc-Maj
42 634-39-48 wew. 101
Ogólna nota o wystawie Zmiana pola widzenia. Druk nowoczesny i awangarda
Otwarcie: 13 czerwca 2014, piątek, g. 18.00
Nowoczesne projektowanie graficzne i unowocześnienie druku to idee wypracowane w kręgu międzywojennej awangardy. Sformowanie zasad tworzenia komunikatów wizualnych miało pomóc w upowszechnieniu nowej sztuki i oswojeniu z nią szerokiego grona odbiorców. Wystawa Zmiana pola widzenia przypomina, jak dokonała się ta rewolucja, jakie rozwiązania proponowała awangarda oraz w jaki sposób i w jakim zakresie były one przejmowane
przez główny nurt ówczesnej grafiki, m. in. reklamę, projektowanie książek i czasopism, czy propagandowe plakaty.
Punktem odniesienia dla wystawy jest idea druku funkcjonalnego Władysława Strzemińskiego, pokrewnej proponowanej przez Jana Tschicholda Nowej Typografii. Na tle międzynarodowych relacji i wzajemnych inspiracji twórców europejskich pokazane zostaną projekty polskich artystów. Uzupełnieniem wystawy będzie ekspozycja poświęcona eksperymentom awangardy m. in. niemieckiej, czeskiej i rosyjskiej. Zebrane na wystawie prace pochodzą z kilkunastu kolekcji polskich i europejskich. Pozwalają przyjrzeć się, jak awangardowi artyści konstruowali perswazję wizualną, język propagandy, a także jak wykorzystywali nowoczesne formy w tworzeniu komercyjnej reklamy, popularnych czasopism i książek, plakatów o wydźwięku społecznym oraz prekursorskich infografik. Powszechność grafiki czyniła z niej nieprzeciętny materiał komunikacyjny i element łączący sztukę z życiem. Dobrze podsumowywał tę sytuację Henryk Berlewi, twórca warszawskiego biura Reklama Mechano (1924), pisząc: „Naszym celem było uczynienie idei częścią życia. Dla mnie reklama wydawała się najbardziej efektywnym i dalekosiężnym środkiem propagowania naszych idei. To dzięki reklamie, temu silnemu agentowi propagandy komercji, zawdzięczamy zniesienie linii dzielącej społeczeństwo i artystę.” Wychodząc z podobnego założenia, wielu twórców awangardowych zajmowało się grafiką użytkową. W projektowaniu graficznym pojawiała się bowiem realna możliwość reformy zastanych kanonów. Idea druku nowoczesnego łączyła się przy tym z postulatem przejścia od
grafiki użytkowej – rozumianej jako rękodzieło o walorach estetycznych – do nowoczesnego, rewolucyjnego w swojej morfologii, ekonomicznego, szybkiego i uniwersalnego komunikatu wizualnego. W praktyce droga ta prowadziła od projektów przepełnionych dekoracją w kierunku przekazów skrótowych, operujących podstawowymi znakami, a często układami czysto typograficznymi, które wykorzystywały zgeometryzowaną, purystyczną kompozycję i wyłącznie fotograficzną ilustrację. Ich przeznaczeniem miało być oglądanie, nie czytanie. Na ekspozycji będzie można zobaczyć druki zaprojektowane między innymi przez takich artystów jak: Hans Arp, Herbert Bayer, Henryk Berlewi, Janusz Maria Brzeski, Cassandre, Tytus Czyżewski, Robert Delaunay, Sonia Delaunay, Fortunato Depero, Theo Van Doesburg, John Heartfield, Karol Hiller, Fernand Léger, El Lissitzky, Filippo Tommaso Marinetti, László
Moholy-Nagy, Piet Mondrian, Bruno Munari, Otto Neurath, Kazimierz Podsadecki, Enrico Prampolini, Xanti Schawinsky, Joost Schmidt, Kurt Schwitters, Henryk Stażewski, Władysław Strzemiński, Ladislav Sutnar, Samuel Szczekacz, Mieczysław Szczuka, Karel Teige, Jan Tschichold, Teresa Żarnower i wielu innych. Projekt aranżacji przestrzennej wystawy, zatytułowany ‘a divided dot’, przygotowała Marlena Kudlicka. Artystka odwołuje się do pojęcia punktu typograficznego, który pozwala jej precyzyjnie zdefiniować geometrię przestrzeni. Diagram, będący graficzną interpretacją tytułu projektu ‘a divided dot’ stał się podstawą do zbudowania zespołu trójwymiarowych form, które tworzą architekturę wystawy. Ważnymi odniesieniami dla Kudlickiej były także koncepcje druku funkcjonalnego Władysława Strzemińskiego oraz Nowej Typografii Jana Tschicholda. Wystawie będzie towarzyszyć polsko-angielski katalog, w którym oprócz obszernego materiału ilustracyjnego i esejów tematycznych znajdą się przedruki wybranych materiałów źródłowych, w tym wcześniej niepublikowana korespondencja pomiędzy Janem Tschicholdem i Władysławem Strzemińskim. Autorem projektu graficznego publikacji jest Waldemar Węgrzyn.
Kuratorka i redaktorka: Paulina Kurc-Maj
Projekt ekspozycji: Marlena Kudlicka
Koordynatorka: Monika Wesołowska
Czas trwania wystawy: 13 czerwca- 12 października 2014 r.
